کم یا خیلی کم؟! (مروری بر دروس تحصیلات تکمیلی مخابرات سیستم دانشگاه‌های تهران و شریف)

به ما فارغ‌التحصیل‌های دانشکده فنی دانشگاه تهران می‌گویند بچه فنی! این عنوانی است که باعث می‌شود همیشه تعلق خاطری نسبت به دانشگاه تهران و دانشکده فنی داشته باشیم. برای همین یکی از اهداف ما این است که همیشه دانشکده فنی در زمره برترین‌ها باشد. در قدیم‌الایام که در رقابت با شریف جزو برترین ها بوده است ولی الآن هم می‌توان گفت که جزو برترین‌ها مانده است؟!

بعد از فارغ‌التحصیلی از مقطع کارشناسی دانشگاه تهران و ورود به مقطع ارشد دانشگاه شریف اولین چیزی که می‌خواستم بدانم این بود که اساتید گروه ما چه کسانی هستند؟! بعد از کمی بالا پایین کردن تارنمای دانشکده شاهد آن بودم که اساتید مخابرات سیستمی دانشگاه شریف به مراتب از اساتید مخابرات سیستمی دانشگاه تهران تعدادشان ببیشتر است. بعد از فهمیدن این موضوع با خود گفتم «حالا تعداد که لزوما ملاک نیست و باید دید که چند درس ارائه می‌شود و آن ملاک است». با همین دید به مقایسه دروس تحصیلات تکمیلی در حوزه مخابرات سیستم در دو دانشگاه برآمدم.

اگر بگویم که بعد از قیاس زبانم بند آمد کم بیراه نگفته‌ام. برای این که حس بنده را در این زمینه درک کنید به جدول زیر مراجعه کنید:(جدول زیر شامل دروس دو ترم 14011 و 14012 دو دانشگاه است که در حوزه مخابرات سیستم ارائه شده و علامت + یعنی در آن دانشگاه ارائه شده است و علامت - یعنی ارائه نشده است)

	نام درس	دانشگاه شریف	دانشگاه تهران
1	رمزنگاری	+	+
2	تئوری آشکارسازی	+	+ (با تخمین در یک درس ارائه می‌شود)
3	مباحث منتخب در رمزنگاری	+	-
4	مخابرات کوآنتومی سیگنال‌ها و سیستم‌ها ۱	+	-
5	ریاضیات رمزنگاری	+	-
6	فرآیندهای تصادفی	+	+
7	پردازش صحبت	+	+ (گروه کنترل)
8	روش‌های عددی بهینه‌سازی	+	-
9	بهینه‌سازی محدب ۲	+	-
10	پردازش علائم دیجیتال ۲	+	-
11	مخابرات نوری آماری	+	-
12	تئوری اطلاعات و کدینگ	+	-
13	اصول سیستم‌های رادار	+	-
14	رمزنگاری مشبکه مبنا	+	-
15	فیلترهای وفقی	+	-
16	تئوری صف	+	-
17	مسائل ویژه در مخابرات (پردازش تصویری سیگنال)	+	-
18	مسائل مخصوص در مخابرات(امنیت اینترنت اشیاء)	+	-
19	مخابرات پیشرفته	+	+
20	مخابرات طیف گسترده	+	-
21	جداسازی کور منابع و نمایش تنک سیگنال‌ها	+	+
22	فشرده‌سازی داده‌ها	+	-
23	پردازش تصاویر دیجیتال	+	+(در گروه IT)
24	تخمین طیف	+	-
25	تئوری تخمین	+	+(با آشکارسازی در یک درس ارائه می‌شود)
26	شبکه‌های مخابرات نوری	+	-
27	رمزنگاری پیشرفته	+	-
28	شبکه مخابرات داده پیشرفته	+	-
29	مکان یابی منابع رادیویی	+	-
30	تئوری بازی	+	+(گروه کنترل)
31	حسگری فشرده	+	-
32	مخابرات کوآنتومی سیگنال‌ها و سیستم‌ها ۲	+	-
33	شبکه‌های موبایل ابری نرم‌افزار محور	+	-
34	تئوری اطلاعات و یادگیری	-	+
35	پردازش آرایه‌ای	-	+
36	شبکه‌های سلولی	-	+
37	ارزهای رمزگذاری‌شده	-	+
38	تئوری بلاکچین	-	+

* دروس گرایش مخابرات رمز را در هر دو دانشگاه جزو لیست آورده‌ام.

در واقع می توان گفت که در تحصیلات تکمیلی مخابرات سیستم دانشگاه شریف حدود 33 درس و در دانشگاه تهران فقط 14 درس ارائه می‌شود. حتی این 14 درس همه آن ها در گروه مخابرات ارائه نمی‌شوند و ما درس تئوری تخمین و آشکارسازی را در دانشگاه تهران دو بار شمردیم در حالی که در قالب یک درس ارائه می‌شود.

تقریبا می‌توان گفت که این تعداد درس در دانشگاه تهران مأیوس کننده است. از لحاظ ارائه دروسِ به‌روز نیز حال دانشگاه تهران خوب نیست چنان که مشاهده می‌شود در دانشگاه شریف دروسی مثل مخابرات کوانتومی در دو سطح مختلف، شبکه‌های موبایل ابری نرم‌افزار محور، رمزگذاری مشبکه مبنا، پردازش تصویری سیگنال و امنیت اینترنت اشیاء ارائه می‌شود و دانشگاه تهران تنها دو درس رمزارز و تئوری بلاکچین را به عنوان دروس نو در لیست خود جای داده است.

شاید بتوان گفت عوامل این موضوع در دانشگاه تهران عبارتند از:

1- کمی تعداد اساتید گروه مخابرات سیستم

2- عدم عزم اساتید این گروه برای ارائه دروس بیشتر (چرا که توانایی ارائه دروسی مانند حسگری فشرده، تئوری صف، تخمین طیف، بهینه‌سازی محدب و فیلترهای وفقی در اساتید کنونی دانشکده برق دانشگاه تهران وجود دارد).

با مروری بر دروس دو دانشگاه تنها میخواستیم وضعیت ارائه دروس در دانشگاه تهران را به چالش بکشیم، ان شاءالله که بر کار افتد.